“500 bine ne var?” böl.2

90’lar çocuklarının en büyük avantajlarından biri, bir markete, bir bakkala girdiklerinde önceki nesillere oranla akıl almaz bir ürün çeşitliliğine sahip olmalarıydı. Üretici sayısının artması, üretim şekillerinin gelişmesi ve de Türkiye’nin dünyaya daha açık bir hale gelmesinin doğrudan sonucu olarak raflardaki yerlerini alan bu ürünlerin bazılarını daha önce görmüştük. (Bkz: “500 bine ne var?” böl.1)

Bu ürünleri hatırlamaya naneli Minti sakız ile devam edebiliriz. Adını muhtemelen İngilizce “naneli” demek olan “minty” kelimesinden alan Minti, dönemdeki “İngilizce’den etkilenme” akımından şaşmamıştı. Peynirli bisküvitimizin adı Çizi (Cheesy), şekerlinin adı Haylayf (High Life) konurken Kent de bu akımdan nemalanmıştı. Minti 80’lerde çıkan bir ürün olmasına rağmen 90’ları da zar zor da olsa çıkarmıştı, hatta birazcık daha dayansa 2000’lerde ağzımız ferah koksun diye peynir ekmek gibi satılan Vivident ve benzeri sakızların arasına naneli lezzeti ile zorlanmadan girebilecek, bizleri “kare gibi ama tam da kare olmayan” formundan mahrum bırakmayacaktı.

İlk Batılı sakızlarımızdan Center Fresh.

Hazır sakızlardan başlamışken Center Fresh’ten bahsetmemek olmaz. 90’ların henüz başında Türkiye pazarına giren “bir ferahlık şelalesi” Center Fresh, ortasındaki şerbet benzeri naneli dolgu yüzünden bizim geleneksel ‘sıkıcı’ sakızlarımızdan hemencecik ayrılıyor, ayrıca 5’li paketleriyle kapitalizmi öğrenme sürecindeki yerli üreticiye “Tek tek sakız mı satılır?” diye ders veriyordu. Center Fresh (veya içerisindeki şerbet) büyük rağbet gördü, sakızdan önce ezilerek çıkartılır, emilir, yalanır oldu.

Center Fresh öncü olmanın verdiği avantajla parsayı topladı. Önce sadece yeşil ve mavi olan paketlere zamanla pembe (çilek) ve sarı (bal) eklendi. Ancak önce BigBabol tarafından yaralandı Center Fresh, daha sonra da Orbit ve Vivident tabutuna son çiviyi çaktı.

90’larda Kent’in ürettiği bir diğer sakız ise Mino’ydu. Mino oldukça değişik bir konseptti, bu sakız inanılmaz küçük, mozaik parçası gibi bir yapıya sahipti ve onlarcası ufak bir yassı paket içinde içinde satılırdı. Pembe bir pakete sahip Mino’nun üzerindeki koca gözlü tuhaf karakter her pakette ayrı bir kimliğe (hatta bazen de ayrı bir cinsiyete) bürünür, çocuklar da mümkün olduğunca farklı paketleri almaya çalışırlardı. O yıllarda hangi çocuğun ileride nasıl bir insan olacağını da Mino sakız ile olan ilişkisinden az çok çıkarabilirdiniz: bazı çocuklar paketi toptan ağzına atar, bazısı ise sakızların inanılmaz küçük olmasına bakmadan tek tek tutumlu bir şekilde çiğner, kimi asla paylaşmazdı. “Karışık meyve aromalı şekerli mini draje sakız” Mino, çoğunlukla sakız çiğnenmek için değil, leziz tadı için alınırdı.

Çokomel ve popüler üçlü paketi.

Sakıza doyduğunuzu varsayarak diğer alanlara yelken açalım. Bir Çokomel vardı misal, 90’lardan önce var olsa da popülaritesi bu onyılla sınırlı kalan. Temel olarak çikolatayla kaplanmış marshmallow’du Çokomel; bu marshmallow adlı madde de Türk milleti için gizemini uzun yıllar koruyacak, çocuklar birbirine bu beyaz şeyi anlatırken türlü zorluklar çekecek, en kısa yoldan “Çokomel’in içindeki şey” diye özetleyecekti. Eti Puf ile ezeli bir rekabet halinde olan Çokomel’in bir de ince metal kağıttan paketleri olurdu, sürekli değişirdi bu paketler. Bazıları bu kağıdı özenle soyar, tırnağıyla düzleştirir, bir kitap neyin arasına koyarak özveriyle biriktirirdi. Çokomel hala var, ancak bakkalların yıldızı olmaktan çoook uzak kendisi.

Çikolatamız altın gibi görününce elimize ne geçiyordu?

Çikolata demişken altın görünümlü çikolataları atlamak da olmaz. Hangi akla hizmet üretilmiş, nasıl bir tüketici talebine cevap verdiği anlaşılamayan, ama insanımızın “Keşke çikolatamız altın sikkesi gibi görünse, ne hoş olurdu” diyeceğini öngörmüş başarılı bir girişimcinin (veya bu işin Batı’da tuttuğunu görebilen bir uyanığın) eseri olan altın çikolata, adından da anlaşılabileceği gibi altın renkte kabartmalı bir alüminyum folyoyla kaplanmış, altın para görünümünde bir çikolataydı. Tadı da öyle aman aman güzel değildi doğrusu, tek olayı açıp yemediğiniz takdirde çil çil altınınız varmış gibi hissedebilmenizdi bu çikolatanın, ne akla hizmet üretildiği ve neden sorgulanmadan tüketildiği bilinmezdi, bu açıdan 90’lara oldukça yaraşır bir üründü açıkçası.

Son olarak Doritos’un hala Panço olduğu, Pringles’ın P’sini duymadığımız yıllarda Tombi’nin krallığına karşı en büyük tehditi oluşturan Patsito’dan bahsetmeden bir 90’lar Müzesi oluşturulamaz herhalde. Eşsiz lezzeti ve tuhaf reklamlarıyla hatırlayabileceğimiz Patsito adlı cipsin en büyük özelliğiyse kesemizin dostu olmasıydı. Diğer cipslerin yarı fiyatına satılan bu son derece lezzetli mısır cipsi zihnimize dandik naylon pakediyle ve -artık hamuruna hava mı katarlardı bilinmez- ağızda hemencecik sönüp erimesiyle yerleşmiş olabilir, ancak dönem çocuklarının “Aynı lezzete niye daha fazla para vereyim? Beyin bedava” şeklinde bir mantık güderek hane ekonomisi disiplinine başlamasını sağlamıştı Patsito…