Yugoslavya

Slovenya, Hırvatistan, Sırbistan, Bosna-Hersek, Makedonya, Karadağ, Kosova. Bu yedi ülkenin 20 sene önce ortak bir adı vardı: Yugoslavya.

Yugoslavya Balkanlarda büyük ve güçlü bir siyasi kimlik yaratmıştı.

Birinci Dünya Savaşı’ndan hemen sonra, 1918 yılında kurulan Yugoslavya İkinci Dünya Savaşı’nda ortadan kalksa da, 1945 yılında Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti adıyla Mareşal Josip Broz Tito tarafından tekrar kuruldu. Bizim bildiğimiz, tanıdığımız Yugoslavya da işte bu Yugoslavya.

Yugoslavya’nın Alman işgalinden SSCB’den yardım almadan kurtulması, Soğuk Savaş boyunca yüksek bir milli onura ve “kimseye minnet etmem” düsturunu takınmasına sebep oldu. Diğer ordusuz ve çaresiz Doğu Avrupa ülkelerinde Moskova tarafından yeniden düzenlenen Komünist partiler birer birer seçimleri kazanır ve bu ülkeler Sovyetlere uydu devlet olarak eklenirken Tito Stalin’e kafa tutarak Yugoslavya’nın bağımsızlığını fiilen korudu.

Mareşal Tito Yugoslavya'nın savaş kahramanıydı.

Ülkesi Komünist Partiler Birliği Kominform’dan atılsa da, kendisi Doğu Bloğu’ndan dışlansa da zaten kendisinin ne SSCB’ye, ne Doğu Bloğu’na, ne de Varşova Paktı’na biat ettiği yoktu. Yugoslavya, SSCB’nin çıkarlarını sosyalizmin çıkarlarına her zaman tercih eden Moskova tarafından hep dışlandı, bu vesileyle de Soğuk Savaş’tan en çok bıkan ülkelerin oluşturduğu Bağlantısızlık Hareketi’nin kurucularından oldu.

Moskova ile ipler koptuktan sonra SSCB modelinden ayrılsa da Yugoslavya komünizme bağlı kalmayı bildi. Bu sapına kadar komünist yapısına rağmen Tito ne Batı’ya, ne Doğu’ya asla kapıyı kapatmadı, fakat ikisinin de kapısından içeri asla tam olarak girmedi. Kendisi de bir Hırvat olan Tito, Yugoslav kimliğiyle bu çok fazla uluslu federasyonu başarılı bir şekilde 1980’e kadar dengede tuttu. Ancak Josip Broz Tito 4 Mayıs 1980’de 87 yaşında hayatını kaybetti, ve ne olduysa ondan sonra oldu…

Tito ölür ölmez Yugoslavya kendisini beklendiği gibi ekonomik ve siyasi bir bunalımın içinde buldu. 1990’lara kadar kör topal ilerleyen Yugoslavya, kader ortağı ve rol modeli SSCB’nin de büyük iç karışıklıklar içine girmesiyle iyice cadı kazanına döndü.

Tito popüler bir liderdi.

1991’e gelindiğinde ise Slavlar kimi Katolik, kimi Ortodoks, kimi de Müslüman olduğu için, kiminin Europa yazdığını kimi Európa yazdığı için artık daha fazla birlikte yaşayamayacaklarına kanaat getirdi ve önce Slovenya, ardından Hırvatistan, daha sonra da Bosna ve Makedonya Yugoslavya’dan bağımsızlıklarını ilan etti.

90’lara damgasını vuracak Yugoslav Savaşları da böylece başlamış oldu. Önce Hırvatistan – Sırbistan arasında başlayan savaş serisine 1994’de Bosna’daki akıl almaz insanlık dramları, 1999’da da Kosova’da yaşananlar eklenecek ve bir zamanlar Balkanlar’daki en istikrarlı ülkelerden biri olan Yugoslavya coğrafyası istikrarsızlık, savaş, acı ve gözyaşı ile eşanlamlı hale gelecekti.

Yugoslavya’nın ve federe Sırp devletinin lideri Slobodan Miloşeviç 1990’lara damgasını vuran isim olacaktı. Çeşitli savaş suçları ve insanlığa karşı işlenen birçok suçla suçlanan Miloşeviç, Yugoslav Savaşları’ndaki şiddetin en büyük sorumlularından biriydi.

Hikaye kötü bitti.

Eşitlikçi bir anlayışa sahip Hırvat Tito’nun aksine Sırp Miloşeviç, Yugoslavya’nın Sırp merkezli bir devlet olarak tutmak istiyor ve ayrılıkçı güçleri gerekirse zor kullanarak Belgrad’a bağlı tutmak amacıyla tetiği çekmekte bir beis görmüyordu.

90’lar Yugoslavya’ya mezar oldu. Ancak, çeşitli şartların bir gereği de olsa, kendi çıkarlarını komünist ideallerin önünde tutan SSCB’ye kıyasla çok daha başarılı bir sosyalizm denemesi olan bu ülke, davulun uzakten gelen en hoş sesiydi belki de.

Yugoslavya ismi bir süre daha kullanılmaya devam etti, fakat SSCB-Rusya çelişkisi ile bocalayan genç beyinlerimiz gazetelerde sürekli şekil ve isim değiştiren bu ülkeyi atlas ve ansiklopedilerimizdeki haliyle kıyaslamaktan yoruldu. Ancak yorulan sadece bizler değildik, herkes bu coğrafyanın güncel halini takip etmekten, Yugoslavya’dan kaç ülke çıktığını saymaktan bitap düştü, bir zamanların en güçlü milli futbol ve basketbol takımları da böylece tarihe karıştı…

"Bir zamanlar bir ülke vardı..."